Prelet dva američka bombardera preko Bosne do baze u Avianu, sa porukom koja se mogla nazrijeti, vraćena su sjećanja na avionske udare kojima je bila izvrgnuta BiH od 1992. do 1995. godine.
Borbeni avioni JNA su u toku agresije na Bosnu i Hercegovinu izvršili više od 3 hiljade letova napadajuci vojne i civilne mete. Avioni su polijetali sa srbijanskih vojnih aerodrome, te sa okupirane teritorije Hrvatske gdje su pod kontrolom držali aerodrom Udbine.
Devetog oktobra 1992. u UN-u, donesena je Rezolucije 781 u okviru koje je bila zabrana vojnih letova iznad BiH (izuzimajući Unprofor).
I dok je Rezolucija bila aktivna, avijacija JNA je djelovala. Izvršeno je preko 600 polijetanja i 445 borbenih djelovanja i zasipanja razornim bombama uglavnom civilnih ciljeva širom slobodne teritorje BiH.
Napadi su vršeni stalno, a prvi TV snimci o avionskom bombardovanju civilnih ciljeva došli su u sarajevske medije iz Tešnja. Avijacija JNA je 7. augusta 1992. bombardovala Tešanj raketama vazduh-zemlja i napalm bombama. Ubijeno je samo na jednom mjestu dvanaestero žena i djece.
Tokom 9. i 10. septembra avijacija JNA je sa aerodroma u Banja Luci izvršila 34 polijetanja u raznim pravcima. Bacane su razorne kasetne bombe na Goražde i okolinu, zabilježio je dr. Smail Čekić u svojoj knjizi “Agresija na Republiku Bosnu i Hercegovinu”.
Avijacija je 12,13,14. i 15. septembra 1992. djelovala po slobodnim teritorijama Brčkog, Gradačca, Gračanice, a onda i po naseljima pored Drine. Napalm i kasetnim bombama razoreni su mnogi privredni i stambeni objekti. Tada je ubijeno 25 civila, među kojima jedna trudnica i dvanaestero djece, a 32 civila su ranjena. Avioni su 15. sepotembra u dva navrata polijetjeli sa banjalučkog aerodroma, a onda su kasetnim bombama i raketama vazduh-zemlja gađana bihaćka naselja Sokolac, Vinac i Zalužje.
Avijacija je napala na Goražde 17. septembra i ubila veći broj civila uz velika razaranja.
Avioni su napadali na Žepu i Srebrenicu u destinu navrata.
Prostor koji je branila Armija RBiH je gađan avionima koji su polijetali sa aerodroma u Banja Luci, te sa aerodroma Batajnica, Ponikve, Lađevci.
Momir Bulatović ratni predsjednik Crne Gore je priznao na zatvorenom sastanku sa opozicijom 23. juna da sa Podgoričkog aerodrome uzlijeću avioni i prave ubitačne akcije po Republici Bosni i Hercegovini.
Bombardovano je vrlo često Jajce, centar grada i prigradska naselja.
Dio Brčkog koji je branila Armija RBiH je napadan najžešće i svakodnevno. Već 18. septembra su avionskim napalmima spalili desetine kuća u naselju Brka, a civili su zadobili teške opekotine. Sutradan 19. septembra 1992. u Brčkom je u napadima avijacije JNA ubijen 31 civil. I onda je 21. septembar bio još tragičniji, jer je Brčko ponovo bombardovano kasetnim bomabama i ubijena su 42. civila, a 80 ih je ranjeno.
Već 30. septembra stradalo je naselje Karadaglije u Tešnju. Toga dana, nakon 45 polijetanja sa banjalučkog aerodroma bombardovani su gradovi Brčko, Jajce, Maglaj i Bosanski Brod. Najviše je stradalo brčansko naselje Zovik, gdje je ubijeno 15 mještana, a više od 50 ranjeno. Avionima koji su poletjeli sa banjalučkog aerodroma bombardovana je 29. septembra Željezara Zenica. Tokom novembra i decembra 1992. i u prvoj polovini 1993. izvršeni su avionski udari na Srebrenicu i Konjević Polje, koje je tada branila Armija RBiH. Devetog novembra 1992. avioni su napali na Srebrenicu i ubili 15 civlia, a 14. decembra kasetnim bombama ubili su 70 civila u Srebrenici, od čega osamnaestero djece u selima Pirići, Tegare i Loznička Rijeka.
Agresor je posebno intenzivirao napade avijacijom u februaru 1993.
Rezolucija, donesena pet mjeseci prije, ni tada nije bila važna. Tog februara uočena su 103 leta avijacije od čega 38 letova avionima ‘Jastreb’ i ‘Galeb’ i 65 letova helikopterima MI-8. U 32 leta je bilo vatreno djelovanje i to isključivo po civilnom stanovništvu u Srebrenici, Bratuncu, Bijeljini, Brčkom, Doboju, Zavidovićima, Gradačcu i Maglaju. Ostalim letovima vršena su izviđanja i transport ljudstva.
U tim napadima ubijen je 81 a ranjeno više od 200 civila. Od polovine aprila 1992. do polovine novembra 1992. u Jajcu je registrovan 191 avio prelet, u Brčkom 90, Gradačcu 76, Goraždu, Tuzli i Maglaju po 31, Kladnju 15 preleta. Avioni su djelovali je u više od pola letova.
Tek 28. februara 1994. godine dva američka lovca F-16C, koji su patrolirali Zonom zabranjenog leta nad BiH oborili su četiri “Jastreba”. Jedan za drugim oboreni su avioni: prvi kod Šipova, drugi kod Mrkonjić Grada i treći kod Sanskog Mosta, a četvrti kod Kapuljaha. Dva su uspjela pobjeći, jedan na aerodrome u Banja Luci, a drugi, ozbiljno oštećen, uspio se spustiti na aerodrom Udbine.
Nakon te lekcije smanjeni su drastično avionski udari na civilne ciljeve.
Činjenica je da je Sarajevo bilo u totalnom okruženju i da nije bilo izloženo avionskim udarima, jer nije bilo nikakve svrhe. Osim toga, tu je bilo sjedište svih međunarodnih organizacija BiH i brojnih stranih novinara.
Posljednji avionski napad na Sarajevo bilo je raketiranje TV predajnika Hum, koji je tada potpuno uništen u aprilu 1992. godine.
U ovih 445 avionskih napada Karadžićeve i Mladićeve avijacije ubijeno je oko 2.200 civila, a ranjeno više od deset hiljada. O tome se gotovo ništa u javnosti ne zna niti se pisalo u medijima. Znaju i pamte samo porodice tih žrtava.
Sjetimo se tih žrtava i svjedoka uz ovaj pokazni let dva američka bombardera.
